Tham dự Hội thảo có các đại biểu đến từ Cục Dân số, Tổ chức Di cư Quốc tế, Nhóm Kỹ thuật Sức khỏe người di cư, đại diện các Bộ, Ban, ngành ở Trung ương, các Vụ, đơn vị của Bộ Y tế, Chi cục Dân số một số tỉnh, thành phố, các cơ quan của Liên Hợp Quốc và các chuyên gia, các nhà khoa học trong lĩnh vực dân số.

Người di cư thuộc nhóm dân số dễ bị tổn thương, gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ xã hội

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số, thành viên Ban Chỉ đạo Quốc gia Dân số và Phát triển, Chủ trì Nhóm Kỹ thuật Sức khỏe người di cư cho biết, dân số Việt Nam hiện đang là 100,3 triệu người, trong đó dân số đô thị chiếm 38,13%. Việt Nam đang ở thời kỳ cơ cấu dân số vàng với 67,7 triệu người trong độ tuổi lao động, chiếm 67,4% tổng dân số.

Quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và dân số trong độ tuổi lao động lớn đã mang lại nhiều lợi thế to lớn cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và cũng chắc chắn tác động rất lớn đến các dòng di cư tại Việt Nam.

Các nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho thấy, người di cư thuộc nhóm dân cư dễ bị tổn thương nhất là trong những tình huống y tế công cộng khẩn cấp (đại dịch COVID-19 vừa qua là một ví dụ). Người di cư phải đối mặt với nhiều vấn đề như hạn chế di chuyển, giảm lương, mất việc làm, các nguy cơ, sự chậm trễ và gián đoạn trong việc chăm sóc sức khỏe...

Theo ông Lê Thanh Dũng, di cư mang đến các cơ hội về giáo dục, việc làm, thu nhập, chuyển giao công nghệ, giao lưu văn hóa, thúc đẩy hợp tác giữ nơi đi và nơi đến.

"Di cư là sự tất yếu và là động lực của quá trình phát triển. Tuy nhiên, di cư cũng tạo ra những khó khăn, thách thức cho cả nơi đi và nơi đến; người di cư thuộc nhóm dân số dễ bị tổn thương và gặp khó khăn, thách thức trong việc tiếp cận dịch vụ xã hội", Cục trưởng Lê Thanh Dũng nhấn mạnh.

Theo người đứng đầu ngành Dân số, Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm đến vấn đề di cư và người di cư. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 đã yêu cầu quan tâm, đầu tư đối với nhóm dân số dễ bị tổn thương trong đó có người di cư, nhằm hướng đến việc thực hiện thành công Chương trình nghị sự về Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc vào năm 2030 trên nguyên tắc "không ai bị bỏ lại phía sau" trong đó có người di cư.

Trình bày tổng quan về vấn đề di cư nội địa, ông Lương Quang Đảng, Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo Quốc gia về Dân số và Phát triển Việt Nam; Ban Thư ký Nhóm Kỹ thuật Sức khỏe Người di cư cho biết, kết quả Điều tra Biến động Dân số và Kế hoạch hóa gia đình 1/4/2022 của Tổng cục Thống kê cho thấy, dòng di cư lớn nhất ở nước ta là từ thành thị đến thành thị, chiếm tới 44,6% tổng số các dòng di cư trong cả nước.

Khu vực có tỷ suất xuất cư cao nhất là Đồng bằng sông Cửu Long và Trung du, miền núi phía Bắc. Khu vực thu hút người di cư nhất là Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Hồng.

Các tỉnh có tỷ suất xuất cư cao như: Lạng Sơn, Sóc Trăng, Trà Vinh, Cà Mau, Bạc Liêu. Các tỉnh, thành phố có tỷ suất nhập cư cao như: Bắc Ninh, Bình Dương, Đà nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Thừa Thiên Huế, Long An.

Theo ông Lương Quang Đảng, kết quả Điều tra Biến động Dân số và Kế hoạch hóa gia đình 1/4/2022 của Tổng cục Thống kê cho thấy, tỷ lệ người di cư trong nhóm tuổi 20-24 là cao nhất ở cả nam và nữ. Tiếp đến là những người trong nhóm tuổi 25-29 và 15-19. Nguyên nhân chủ yếu của di cư là việc làm (54,5%) và theo gia đình/chuyển nhà (15,5%), đi học (16%).

Một vấn đề khác là xu hướng nữ hóa di cư thường quan sát được trong nhiều năm qua. Năm 2022, nữ di cư chiếm 53,2%. Tỷ lệ nữ di cư cao hơn nam di cư ở hầu hết các dòng di cư, ngoại trừ dòng di cư nông thôn - thành thị, tỷ lệ nam giới di cư cao hơn nữ giới 3,4 điểm phần trăm.

Nâng cao sức khỏe của người di cư

Theo báo cáo Nghiên cứu thực trạng sức khỏe người di cư tại Việt Nam năm 2019 của Tổ chức Di cư quốc tế, Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế cho thấy, còn nhiều rào cản, khó khăn liên quan đến tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người di cư như thiếu kiến thức về quyền lợi bảo hiểm y tế, thiếu các chương trình truyền thông về sức khỏe cộng đồng, cũng như thiếu sự tham gia của các bên về nâng cao sức khỏe cho người di cư.

Vì vậy, các chuyên gia nhấn mạnh, sức khỏe người di cư là một vấn đề xuyên suốt, liên quan nhiều cấp, ngành, cần có hướng giải quyết một cách toàn diện, liên ngành với sự tham vấn các bên liên quan. Sức khỏe người di cư cũng chính là sức khỏe của doanh nghiệp và của nền kinh tế.

Tại Hội thảo, ông Vũ Đình Huy, Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết, hiện người di cư nội địa gặp nhiều vấn đề về sức khỏe. Với nhóm di cư không chính thức, thường khó khăn hơn do điều kiện sống, điều kiện làm việc, giờ làm việc, công việc thường không được kiểm soát; có khả năng cao bị mắc các bệnh truyền nhiễm (lây qua đường tình dục, lao, …) và cả bệnh không lây nhiễm trong đó có bệnh tâm lý.

Nhiều người di cư, nhất là nhóm không chính thức có thể có nhiều yếu tố xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe như điều kiện sống kém, điều kiện làm việc thiếu an toàn, giờ làm việc kéo dài, có khả năng cao bị bạo hành/lạm dụng...

Theo ông Vũ Đình Huy, giải pháp để hỗ trợ về mặt sức khỏe cho người di cư nội địa cần có các biện pháp cung cấp kiến thức về sức khỏe như sách hướng dẫn, tăng cường truyền thông giáo dục; củng cố mạng lưới chăm sóc xã hội như tạo điều kiện về nhà ở, giáo dục, vệ sinh, chế độ bảo hiểm y tế, củng cố y tế cơ sở; xây dựng các chính sách/quy định về an toàn lao động, điều kiện làm việc, cơ sở chăm sóc ban đầu tại công ty và giám sát thực hiện; thực hiện khám sức khỏe định kỳ...

Tại Hội thảo, các diễn giả, đại biểu tập trung thảo luận nhằm nhận diện một số vấn đề nhân khẩu học của di cư nội địa hiện nay; mối quan hệ giữa di cư với phát triển bền vững, di cư với việc làm, di cư với an sinh xã hội, di cư với giới và đặc biệt là hướng đến việc nâng cao sức khỏe người di cư; tăng cường sự hợp tác và tham gia của các bên, chia sẻ những sáng kiến, cách làm hay và đưa ra các khuyến nghị phù hợp để nâng cao sức khỏe cho người di cư.

Nhóm Kỹ thuật Sức khỏe Người di cư (MHWG) là một nhóm kỹ thuật liên bộ do Bộ trưởng Bộ Y tế Việt Nam thành lập vào tháng 5 năm 2021. MHWG đóng vai trò là một cơ chế điều phối kỹ thuật cho phép các cơ quan ở các bộ khác nhau quản lý các vấn đề về sức khỏe người di cư và đồng thời phối hợp với các bên có liên quan để thúc đẩy việc thiết kế và thực hiện các can thiệp và chính sách sức khỏe thân thiện với người di cư.